شکوفائی پالنکتونی چیست؟

شکوفائی پالنکتونی چیست؟
ظهور ناگهانی جلبك های سبز آبی به عنوان شكوفائی پالنكتونی در نظر گرفته می شود و این شكوفائی معمولا بعد از استفاده از مقادیر قابل توجه و بالائی از كودهای غیر آلی مثل اوره و سوپر فسفات دراستخرها ایجاد می شود ، همچنین بعد از كاربرد برخی از علف كش ها نظیر ۴ـ۲ د سیدیم آرسنیك هم این شكوفائی ایجاد می گردد .
در طول فصول بارانی و گرم سال ، تعدادی از جلبك های قهوه ای طلایی، سبز و سبز آبی و دیاتومه ها زیاد می شوند به طوری كه آب استخرها ، دریاچه ها و مخازن را تیره می كنند و آن را به رنگ سبز زرد در می آورند .
در بعضی مواقع كف های سبز زرد شناور در سطح آب ممكن است روی سطح آب توسعه پیدا كند كه به زبان ساده این تجلی رشد جلبك ها ، شكوفائی آب نامیده می شود . شكوفائی پالنكتونی منجر به آزاد شدن مقادیر زیادی از دی اكسید كربن شده و كمبود اكسیژن را در طول شب ایجاد می كند . گزارش شده كه دی اكسید كربن در غلظت ۲۰ تا ۳۰ قسمت در میلیون سبب مرگ و میر بالایی ماهی ها می گردد ، از این رو این تركیب ناخواسته می بایست ریشه كن گردد .
به طور كلی در شكوفائی پالنكتونی ۲ گروه نقش عمده ای دارند :
.۱ فیتوپالنكتونها :
ارگانیسم هائی كه منحصرا منشأ گیاهی دارند و بنابراین اتوتروف هستند و به اولین سطح زنجیره غذائی تعلق دارند .
.۲ زئوپالنكتونها :
ارگانیسم هائی كه منشأ جانوری داشته و بنابراین هتروتروف هستند و به دومین سطح زنجیره غذائی تعلق دارند . هر دو گروه مذكور برای مزارع پرورش ماهی خطرناك هستند و به هر حال تنفس شبانه آنها سبب كمبود شدید اكسیژن در آب می شود كه می تواند تلفات سنگینی را در ماهی ها به بار آورد .
بعضی از پالنكتون ها در صورت در دسترس بودن مواد مغذی ضروری ( فسفر ، نیتروژن و سیلیسیم ) سریع رشد كرده و ایجاد شكوفائی می كنند كه این شكوفائی هم در آب شیرین و هم در آب لب شور و شور اتفاق می افتد و در رنگ های متنوعی چون سبز ، زرد ، قهوه ای و قرمز و سبز آبی دیده می شود .
شكوفائی انواع متفاوتی دارد :
الف :
شكوفائی پالنكتونی كوتاه مدت :
این نوع از شكوفائی معمولا توسط جلبكهائی چون اوگلنا و كالمیدوموناس، ولوكس و پریدینیوم ایجاد می شود كه به ترتیب به رنگ های قرمز، قهوه ای ، سبز و قهوه ای دیده می شوند.
ب :
شكوفائی پالنكتونی طوالنی مدت :
این نوع از شكوفائی در نتیجه تراكم بالایی از جلبك های سبز آبی نظیر میكروسیس ، آنابنا ، نوستوك و اسپیرولینا ایجاد می گردد ، سبب ایجاد كف در سطح آب می شود و مرگ و میر در ماهی ها را ایجاد می كند .
سلولهای موجود در جلبك ها سبك شده و جلبك را به سطح آب آورده و باعث افزایش گرمای آب می شوند . برای توسعه این گونه از جلبكها نیتروژن ، فسفر ، دی اكسید كربن و مواد آلی ازدیاد پیدا می كنند . همچنین افزایش دمای آب و سطح (< pH ۹ (pH موجب ایجاد این نوع از شكوفائی بصورت طولانی مدت می گردد .
شكوفائی پالنكتونی منجر به ایجاد طعم و بوی نامطلوب در آب می گردد ، همچنین این جلبك ها مرگ و میر بالا در ماهی ها و دیگر موجودات آبزی را بدلیل مسدود كردن آبشش ها و نیز ایجاد كمبود اكسیژنی و آزاد كردن مواد سمی به
دنبال دارند .
مواد سمی ناشی از جلبك ها به دو نوع سموم بیرونی و درونی تقسیم می شوند :
سموم بیرونی از گروهی از جلبك ها مثال از جلبك دریائی prymnesium حاصل می شود كه این جلبك در آب لب شور اروپا رشد می كند . سم این جلبك ها بر روی تنفس نرمتنان و ماهی ها اثراتی كشنده به بار می آورد و ماهی در این شرایط حتی نمی تواند در مقابل غلظت مس و دیگر یونهای محیط مقاومت كند و در حالت مرگ قرار می گیرد .
همچنین این سم تاثیری مستقیم روی سلولها گذاشته و سبب تجزیه ذرات خونی و سلولهای نوكلئوتیدی می گردد . این سم احتمالا از پروتئولیپید ساخته شده است و برای تولید این سم در این جلبك ها ، نور لازم است اما خود این سم در مجاورت با نور و اشعه ماوراء بنفش غیر فعال می گردد .
این جلبك در محیط با شوری پائین بسیار خطرناك است .
سموم درونی كه از جلبك Gymnodinium وجلبك های سبز آبی aeruginosa Microcystis حاصل می گردند .این سموم بعد از تجزیه سلول والد ایجاد می شوند . ساختار این سم احتمالا از پلی پپتیدهای حلقوی می باشد و در زمانی كه سلولهای جلبكی توسط انجماد و آب شدن شكسته می شوند ، رها سازی می گردند. اما شكوفائی جلبك های سبز آبی هرگز باعث مرگ و میر بالای ماهی ها و پرندگان آبی نمی شود .
كنترل شكوفائی پالنكتونی به ۳ صورت مكانیكی ، بیولوژیكی و شیمیائی صورت می پذیرد :
• روش مكانیكی :
این روش با استفاده از جمع آوری دستی ، مثال با استفاده از چنگك ، در مورد جلبك هائی كه توسط باد به كناره های استخر رانده می شوند ، صورت می گیرد .
• روش بیولوژیك:
در این روش از رشد گروهی از گیاهان مثل عدسك های آبزی ( Lemna ) استفاده می شود كه این عدسكها سایه ای را روی جلبك ها تشكیل داده و از رشد آنها جلوگیری می كنند . همچنین از ماهیان گیاهخواری چون ماهی آمور در استخرها برای كنترل شكوفائی استفاده می شود و نظریه ای هم كه اخیرا داده شده این است كه ویروس هائی هم وجود دارند كه به جلبك ها حمله كرده و آنها را می كشند و این ویروس ها براحتی از جلبكی به جلبك دیگر انتقال می یابند .
• روش شیمیائی :
برای از بین بردن شكوفائی پالنكتونی مخصوصا جلبك سبز آبی از ۱ قسمت در میلیون از محلول سولفات مس و یا سولفات مس به میزان ۸۰۰ گرم در هر هكتار ، كه در بسته های پارچه ای پیچیده شده است ، یك بار در هر هفته و یا هر چند هفته یكبار در استخرها استفاده می گردد .
همچنین برای مبارزه با شكوفائی جلبك های سبز آبی از ۱۲۵ قسمت در میلیون اسید سولفوریك و یا ۵/۰ قسمت در میلیون سیمازین (۲ كلرو ۴ و ۶ بیس اتیل آمینو ۳ تریازین ) استفاده می شود .
استخرهایی كه تحت شكوفائی قرار دارند ممكن است با سولفات آمونیوم هم درمان شوند . اما شكوفائی جلبك ها در آب شور دریاها می تواند منجر به ایجاد كشند قرمز گردد و خطرات زیادی مثال اثرات سرطان زائی را در موجودات ایجاد نماید ، البته بوجود آوردن اثرات سرطانی در موجودات آبزی هم اكنون مورد بررسی قرار دارد تا بتوان در این مورد نتیجه گیری درستی را انجام داد .
تهیه و تدوین مدیریت مجموعه کپور فیش مهندس اقایاری